စာကြည့်တိုက်လုပ်ငန်းများ
၁။ စာစုလုပ်ငန်း (Acquisition)
စာစုလုပ်ငန်းဆိုသည်မှာ စာအုပ်၊ စာနယ်ဇင်းစသောပုံနှိပ်စာအုပ်စာတမ်းများ၊ ပေ၊ ပုရပိုက်၊ လက်ရေးစာလက်နှိပ်စက်စာမူ၊ လက်ကမ်းစာစောင်၊ မြေပုံ၊ မိုက်ကရိုဖလင်၊ ဂီတသေင်္ကတများ၊ ဓာတ်ပုံများ၊ ရုပ်ရှင်ဖလင်များ၊ ဓာတ်ပြားများ၊ ဗွီဒီယိုနှင့် အသံသွင်း တိပ်ခွေများ၊ စာရွက်ဖလင်နှင့် အခြားပစ္စည်းများကိုအသုံးပြု၍ မှတ်တမ်းပြုထားသော ပစ္စည်းများ၊ ၎င်းတို့ကိုပြန်လည်ထုတ်လုပ်ထားသောပစ္စည်းများ အစရှိသည်တို့ ပါဝင်သည့် ပုံနှိပ်ထားခြင်းမဟုတ်သော စာပေအနုပညာပစ္စည်းများကို စာကြည့်တိုက်အတွက်နည်းလမ်း အသွယ်သွယ်ဖြင့် ရယူစုဆောင်းခြင်း၊ တိုးပွားအောင်ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။
အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်သည်
(က)ပုံနှိပ်ခြင်းနှင့် ထုတ်ဝေခြင်းလုပ်ငန်း ဥပဒေ
(ခ) ဌာန၏ရန်ပုံငွေဖြင့်ဝယ်ယူခြင်း
(ဂ) လှူဒါန်းမှုကိုလက်ခံခြင်း၊ လက်ဆောင်ရရှိခြင်းနှင့် စာအုပ်လဲလှယ်ခြင်း
နည်းလမ်းများဖြင့် စာစုလုပ်ငန်းကိုဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။
(က) ဥပဒေအရအခမဲ့ရရှိခြင်း(Legal Deposit)
အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်သည် ၁၉၆၂ ခုနှစ်၊ ပုံနှိပ်သူများနှင့်ထုတ်ဝေသူမျာ းမှတ်ပုံတင်ဥပဒေကို ပြောင်းလဲပြင်ဆင်ခဲ့သည့် ၂၀၁၄ ခုနှစ် ပုံနှိပ်ခြင်းနှင့် ထုတ်ဝေခြင်းလုပ်ငန်း ဥပဒေ အရ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေရန် မှတ်ပုံတင်သောနိုင်ငံတွင်းထုတ်စာအုပ်၊ စာနယ်ဇင်းများ၏ တစ်အုပ်စီကို ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနအောက်ရှိ ပုံနှိပ်ခြင်းနှင့်ထုတ်ဝေခြင်းလုပ်ငန်းမှ တဆင့်အခမဲ့ရရှိပါသည်။ သို့ရာတွင် ပုံနှိပ်မဟုတ်သော အခြားစာပေပစ္စည်းများ၊ အဆိုပါဥပဒေမှ ကင်းလွတ်ခွင့်ရရှိသော ပုံနှိပ်စာအုပ်၊ စာနယ်ဇင်းများနှင့် အစိုးရဌာနများက ထုတ်ဝေသောစာအုပ်စာတမ်းများ၊ အစီရင်ခံစာများနှင့် အခြားစာပေစ္စည်းများကို အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်က မရရှိပါ။ သို့ဖြစ်၍ အစိုးရဌာနများသို့ ပေးပို့လှူဒါန်းပေးပါရန်မေတ္တာရပ်ခံခြင်းဖြင့် အချို့သောဝန်ကြီးဌာနများ ထုတ်ဝေသော စာအုပ်စာတမ်းများကို ရရှိပါသည်။ အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်သည် ကုလသမဂ္ဂ၏ depository library ဖြစ်သဖြင့် ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းအချို့မှ ထုတ်ဝေသော စာအုပ်များကို အခမဲ့ရရှိပါသည်။ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့အစည်းများဖြစ်သည့် IMO, ICAO,UNDP, UNHCR, UNESCO, IAEA, ILO, ESCAP, UNFPA, UNEP စသည်တို့မှ ဖြန့်ဖြူးသောစာအုပ်နှင့်စာနယ်ဇင်းများ၊ နှစ်စဉ်အစီရင်ခံစာများကို ရယူ၍ သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းအလိုက် စုစည်းကာ စနစ်တကျထားရှိပါသည်။
(ခ) ဝယ်ယူခြင်း (Purchase)
အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်သည် ၎င်း၏မျှော်မှန်းချက်ကို ပြည့်မီစေရန် နိုင်ငံတွင်းထုတ်ဝေသမျှ စာပေပစ္စည်းများကို ပြည့်စုံစွာစုဆောင်းရန်တာဝန်ရှိသဖြင့် ခွဲဝေရရှိသော ဘဏ္ဍာငွေဖြင့် ပြည်တွင်းထုတ် စာအုပ်၊စာနယ်ဇင်းများ၊ ပြည်ပနိုင်ငံများမှထုတ်ဝေသောမြန်မာနိုင်ငံနှင့် မြန်မာလူမျိုးအကြောင် းစာအုပ်စာတမ်းများ၊ ပြည်တွင်းပြည်ပမှ သုတေသနစာတမ်းများ၊ ဘွဲ့ယူကျမ်းများ၊ ပြန်တမ်းများ၊ ရည်ညွှန်းစာအုပ်စာတမ်းများစသည်တို့ကို နှစ်စဉ်ဝယ်ယူစုဆောင်းခြင်းဖြင့် စာကြည့်တိုက်ပိုင်စာစုများအား တိုးပွားစေပါသည်။
(ဂ) လှူဒါန်းမှုကိုလက်ခံခြင်း၊လက်ဆောင်ရရှိခြင်းနှင့်လဲလှယ်ခြင်း (Donation, Gifts and Exchange)
အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်သည် စာပေစ္စည်းများကိုနိုင်ငံအချင်းချင်း စာအုပ်လဲလှယ်ရေးအစီအစဉ်အရလည်းကောင်း၊ ပြည်တွင်းပြည်ပအဖွဲ့အစည်းအသီးသီးနှင့် အလှူရှင်များထံမှ လက်ဆောင်ရရှိခြင်း၊ လှူဒါန်းသည်ကို လက်ခံရရှိခြင်းတို့ဖြင့်လည် းစုဆောင်းထားရှိပါသည်။ စာအုပ်စာပေစုဆောင်းထားသူများအနေဖြင့် ၎င်းတို့စုဆောင်းထားသည့်စာစုများကို အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်သို့ လာရောက်လှူဒါန်းပါက အလှူရှင်အမည်ဖြင့် သီးသန့်စာစုများအဖြစ် ထိန်းသိမ်းထားရှိပါသည်။
၂။ စာပြုလုပ်ငန်း (Data Processing)
စာပြုလုပ်ငန်းဆိုသည်မှာ စာကြည့်တိုက်ပိုင်စာပေပစ္စည်းများကို စာဖတ်သူတို့ အလွယ်တကူ ရှာဖွေနိုင်စေရန် နိုင်ငံတကာစာကြည့်တိုက်သုံးစည်းမျဉ်းများကို အသုံးပြု၍ ကက်တလောက်များ၊ အညွှန်းများ ပြုစုခြင်းလုပ်ငန်း ဖြစ်ပါသည်။ အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်သည် စာကြည့်တိုက်သို့ ရောက်ရှိလာသည့် စာအုပ်၊ စာနယ်ဇင်း၊ လက်ရေးစာ စသည်များကို နိုင်ငံတကာစာကြည့်တိုက်သုံ းစည်းမျည်းစည်းကမ်းများနှင့်အညီ ကက်တလောက်စာရင်းပြုစုပါသည်။
အဓိကအသုံးပြုသော စာကြည့်တိုက်စည်းမျည်းများမှာ ကက်တလောက်လုပ်ငန်းအတွက် AACR-2 (Anglo American Cataloguing Rules Second Edition) မျိုးတူစုလုပ်ငန်းအတွက် Dewey Decimal Classification 23rd Edition၊ ပညာရပ်ခေါင်းစဉ်အတွက် Sear's List of Subject Heading 19th Edition တို့ဖြစ်ပါသည်။
မြန်မာဘာသာစာအုပ်များအတွက် အထက်ပါစည်းမျည်းများကိုအခြေခံကာ ကက်တလောက် ပြုစုပါသည်။ ကက်တလောက်အချက်အလက်များကို Data Sheet Form တွင်ဖြည့်သွင်း၍ National Library Myanmar Management Software (NLMM) တွင်လည်းကောင်းထည့်သွင်းထားရှိပါသည်။ အဆိုပါ Software တွင် စာကြည့်တိုက်၏ စာစုလုပ်ငန်း၊ စာပြုလုပ်ငန်းနှင့် စာဖြန့်ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းများ အဆင်ပြေချောမွေ့စေရန် Library Management Program များကို ထည့်သွင်းရေးဆွဲထားပါသည်။
အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်သည် စာကြည့်တိုက်ပိုင်စာပေပစ္စည်းများ၏ အချက်အလက်များကို စာကြည့်တိုက်အသုံးပြုသူများ အနေဖြင့် အမျိုးသားစာကြည့်တိုက် (ရန်ကုန်) Website www.nlm.gov.mm တွင် ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုနိုင်ပါသည်။
အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်ရှိ စာစုများအနက် ပြည်တွင်းထုတ်စာအုပ်များကို မျိုးတူစုအလိုက် စီစဉ်ထားရှိပါသည်။ ရည်ညွှန်းစာအုပ်များ၊ အစိုးရထုတ်စာအုပ်စာတမ်းများ၊ ရှားပါးစာအုပ်စာနယ်ဇင်း များ၊ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်ရေးသားထားသောမြန်မာနိုင်ငံအကြောင်းစာစုများ၊ နိုင်ငံခြားဘာသာစာအုပ် စာတမ်းများ၊ အာဆီယံနိုင်ငံများဆိုင်ရာစာစုများ၊ ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာစာစုများ၊ ဘွဲ့ယူကျမ်းများ၊ မြန်မာနိုင်ငံပြန်တမ်းစသည်တို့ကို တိုက်ပိုင်အမှတ်စဉ်အလိုက်စီစဉ်ထားရှိပါသည်။
အလှုရှင်များမှလှုဒါန်းသည့် ပေ၊ ပုရပိုက်များကို ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းပြီး မြန်မာ့စာပေယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်တစ်ရပ်အဖြစ် သီးခြားထိန်းသိမ်းထားရှိပါသည်။